Στις 26 Οκτωβρίου γιορτάζουμε την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και μαθαίνουμε για την ιστορία του άγνωστου ήρωα γιατρού που συνέβαλε σ’ αυτήν. Ο Φίλιππος Νίκογλου ήταν ο άνθρωπος που αψήφησε όλους τους κινδύνους, έδωσε πολύτιμες πληροφορίες στην ελληνική κυβέρνηση και βοήθησε στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912, πριν προλάβουν οι Βούλγαροι να την καταλάβουν.

Αν και ο γιατρός δεν είναι τόσο γνωστός και τιμημένος, ωστόσο η προτομή του, που στέκει πολύ κοντά στο Λαογραφικό Μουσείο Θεσσαλονίκης καθώς και ο μικρός δρόμος που φτάνει μέχρι τη Βασιλίσσης Όλγας και φέρει το όνομά του, μας αποκαλύπτει την άγνωστη ιστορία του.

Ποιος ήταν αλήθεια ο Φίλιππος Νίκογλου και γιατί πρέπει να τον μνημονεύουμε;

Ο Υπίατρος του βουλγαρικού στρατού, Φίλιππος Νίκογλου γεννήθηκε στη Στενήμαχο της Ανατολικής Θράκης το 1871 και ήταν γόνος μεγάλης ελληνικής οικογένειας.

Φοίτησε στα περίφημα Ζαρίφεια Εκπαιδευτήρια της Φιλιππούπολης και σπούδασε ιατρική στη Γερμανία, ενώ αργότερα εγκαταστάθηκε στην Σόφια, όπου άσκησε την ιατρική ως χειρουργός. Τον Σεπτέμβριο του 1885 η πατρίδα του, η Ανατολική Ρωμυλία (Βόρεια Θράκη) προσαρτήθηκε με πραξικόπημα που έκανε ο Βούλγαρος Ηγεμόνας Αλέξανδρος (παρά τη Συνθήκη του Βερολίνου) και βιαίως οι Έλληνες κάτοικοί της έγιναν Βούλγαροι υπήκοοι.

Κατά την επιστράτευση του βουλγαρικού στρατού στις 7 Σεπτεμβρίου 1912, ο Νίκογλου παρουσιάστηκε ως Έφεδρος Υπίατρος στο Σαμάκοβο όπου συγκροτήθηκε το Κινητό Χειρουργείο (Εκστρατείας) της 7ης Βουλγαρικής Μεραρχίας με Διευθυντή ένα Εβραίο Αρχίατρο.

Εκείνη την περίοδο οι σύμμαχοι νικούν κατά κράτος τους Τούρκους και ο καθένας κρατά για λογαριασμό του τις περιοχές τις οποίες καταλαμβάνει. Η Θεσσαλονίκη όπως ήταν φυσικό γίνεται το μήλο της Έριδος. Οι βλέψεις όλων φυσικά είναι να την καταλάβουν. Μεταξύ αυτών και οι Βούλγαροι, οι οποίοι είχαν ολοκληρωμένο σχέδιο για την άμεση κατάληψη της.

Μάλιστα, για να παραπλανήσουν την ελληνική κυβέρνηση, είχαν καλέσει τον στρατιωτικό ακόλουθο της ελληνικής πρεσβείας στη Σόφια, τον Αθανάσιο Σουλιώτη να έρθει στην Ανω Τζουμαγιά για να συναντηθεί με τον Βούλγαρο στρατηγό Θεοδόρωφ. Οι Βούλγαροι δεν είχαν βέβαια σκοπό να πάνε στο ραντεβού, γιατί ήδη κατευθύνονταν προς τη Θεσσαλονίκη. Ο Φίλιππος Νίκογλου, που άκουγε τους Βούλγαρους επιτελείς να κάνουν σχέδια πως θα έφθαναν στην Θεσσαλονίκη, σκέφτηκε πως έπρεπε άμεσα να κάνει κάτι.

Αψήφησε τον κίνδυνο για τη ζωή του και πήγε στην Τζουμαγιά, όπου συνάντησε τον Σουλιώτη και του μετέφερε όλες τις πληροφορίες. Ο Σουλιώτης ειδοποίησε την ελληνική κυβέρνηση για τα σχέδια των Βουλγάρων και ο Ελευθέριος Βενιζέλος ζήτησε επιτακτικά από τον Κωνσταντίνο να κατευθυνθεί άμεσα προς την Θεσσαλονίκη. 

Η πεποίθηση των Βουλγάρων για την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους ίδιους ήταν ιδιαίτερα ισχυρή. Η αντίληψη αυτή πήγαζε από την άποψη που είχαν οι Βούλγαροι επιτελείς για το αξιόμαχο του ελληνικού στρατού, το οποίο είχε πληγεί καίρια μετά τον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Σύμφωνα με τον Νίκογλου, οι Βούλγαροι, «έχοντες δε την χειρίστην ιδέαν περί του ελληνικού στρατού και φρονούντες ότι αυτός δεν θα ηδύνατο να υπερβή τα σύνορα… ήσαν τόσο πεποισμένοι περί της επιτυχίας του σχεδίου αυτών». Ακόμη, σύμφωνα με τον Νίκογλου, «εφρονούν οι Βούλγαροι ότι η μικρά Ελλάς η έχουσα 66 χιλιάδας στρατού, δεν θα δυνηθή να νικήση τον Τουρκικόν στρατόν και ούτω τα Βουλγαρικά στρατεύματα θα καταλάβωσι την Θεσσαλονίκην». Από την άλλη πλευρά, η συνολική δύναμη του βουλγαρικού στρατεύματος ανερχόταν σε 300.000 πεζούς, 5.000 ιππείς και 720 πυροβόλα.

Ωστόσο, παρότι η βουλγάρικη Μεραρχία προσπάθησε να φτάσει πρώτη στην Θεσσαλονίκη, την πρόλαβε ο ελληνικός στρατός, ο οποίος μπήκε πρώτος και απελευθέρωσε την πόλη. Ήταν 26 Οκτωβρίου 1912, την ημέρα της γιορτής του πολιούχου της Αγ. Δημητρίου.

Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, ο Φίλιππος Νίκογλου κηρύχθηκε εχθρός από τους Βούλγαρους και κατέφυγε στην Ελλάδα,  όπου συνέχισε να ασκεί το επάγγελμα του γιατρού.  Για την προσφορά και τη δράση του παρασημοφορήθηκε το 1950 σε ηλικία 79 ετών ενώ απεβίωσε το 1953. Ο Δήμος Θεσσαλονίκης τον ανακήρυξε επίτιμο δημότη και έδωσε σε δρόμο της πόλης το όνομα του και έκανε την προτομή του. Γιος του ήταν ο νομάρχης Ξάνθης τη δεκαετία του ‘50, Στέφανος Νίκογλου

Η Θεσσαλονίκη χρωστά πολλά στον γιατρό που με κίνδυνο τη ζωή του έδωσε πληροφορίες στην Ελληνική κυβέρνηση.